Zachowek Wołów
Adwokat od zachowku

Po śmierci osoby, jej majątek przechodzi na współmałżonka oraz dzieci (spadkobierców). Gdy następuje otwarcie spadku po zmarłym, może może ono nastąpić na podstawie przepisów ustawy lub na podstawie testamentu sporządzonego przez spadkodawcę. W przypadku podziału spadku zgodnie z ustawą, w pierwszej kolejności prawo do dziedziczenia nabywa małżonek oraz dzieci spadkodawcy. Otrzymują oni równą część spadku, po połowie. Natomiast w przypadku testamentu, spadkodawca ma możliwość dysponowania swoim majątkiem, co jednak nie zawsze oznacza, że najbliższa rodzina zostanie w nim uwzględniona. Dlatego, w celu ochrony interesów tych bliskich, którzy nie zostali uwzględnieni w testamencie, istnieje instytucja zachowku.. Co to takiego? Komu przysługuje i w jakiej wysokości?

Czym jest zachowek? Jaka jest definicja zachowku?

Zachowek, będący instytucją prawa spadkowego. ma na celu ochronę i zabezpieczenie praw majątkowych osób dotąd najbliższych spadkodawcy, które jednak zostały pominięte w testamencie lub w darowiznach zrealizowanych jeszcze przed śmiercią spadkodawcy. A zatem osób, które z różnych powodów w wystarczający sposób nie uczestniczyły w podziale spadku. Uprawnieni mają wtedy prawo żądać zapłaty od osób, które nabyły prawa do spadku.

Zachowek (definicja) – instytucja prawa spadkowego, mająca na celu ochronę najbliższych osób spadkodawcy przed dowolnym korzystaniem przez niego ze swobody testowania i rozporządzania jeszcze za życia swoim majątkiem w drodze darowizn. Oznacza on wartość wyrażoną w pieniądzu, obliczoną w sposób określony szczegółowo w kodeksie cywilnym. Wartość szacowana jest w oparciu przede wszystkim o wartość aktywów i pasywów spadku oraz niektórych darowizn dokonanych przez spadkodawcę, która musi przypaść osobom uprawnionym do tego roszczenia, należącym do najbliższej rodziny spadkodawcy.

Roszczenie to może zostać pokryte przez powołanie do dziedziczenia (ustawowe lub testamentowe), zapis windykacyjny albo darowiznę, a w wypadku, gdy uprawniony do zachowku nie otrzymał zachowku w takiej postaci, może on żądać od spadkobierców (a w pewnych sytuacjach także od zapisobierców windykacyjnych i obdarowanych) świadczenia pieniężnego służącego uzupełnieniu roszczenia o z a c h o w e k.

Obowiązek zapłaty

Obowiązek zapłaty zachowku powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych. Ratio legis polega tu na wyjściu z założenia, że każdy człowiek w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia chociażby części majątku swym najbliższym. A niejednokrotnie może się zdarzyć, że spadkodawca sporządzając testament pominie takie osoby. Zachowek zabezpiecza interesy osób najbliższych pominiętych przez spadkodawcę w testamencie.

Zachowek Wołów i okolice

Pomagamy w uzyskaniu zachowku, sprawach spadkowych majątkowych i rozwodowych. Zadzwoń.

Zasady dziedziczenia. Uprawnieni do spadku.

Z mocy prawa, czyli z ustawy, osobami które są uprawnione do spadku w pierwszej kolejności są zstępni, a zatem małżonek i dzieci spadkodawcy. Dziedziczą oni majątek w równych częściach z takim zastrzeżeniem, że część jaka przypadnie dotychczasowemu małżonkowi nie może być niższa od ¼ całości spadku. W sytuacji gdy nie ma zstępnych, prawo do spadku nabywa małżonek i jego rodzice. W tym momencie rodzice zmarłego mogą ubiegać się o zachowek.

Kto jest osobą uprawnioną?
Komu przysługuje zachowek?

Art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego definiuje osoby, które są uprawnione do zachowku. Są to zatem wszyscy spadkobiercy, którzy nabywają prawo do spadku z zgodnie z ustawą z grupy pierwszej, a jeżeli brak takowych - spadkobiercy z grupy drugiej Bedą to więc takie osoby:
1. małżonek osoby zmarłej
2. każdy zstępny, czyli kolejni potomkowie tej samej osoby, to jest dzieci, wnuki, prawnuki, itd.
3. rodzice osoby zmarłej, ale tylko w sytuacji gdy brak naturalnych potomków, czyli dzieci spadkodawcy.

Natomiast do grupy zstępnych dzieci prawo spadkowe zalicza:
1. naturalnych potomków zmarłego
2. dzieci, które zostały adoptowane (przysposobione) przez spadkodawcę
3. dzieci przez spadkodawcę uznane jako własne
4. potomstwo pozamałżeńskie spadkodawcy.

Komu nie przysługuje zachowek?
Kto nie jest uprawniony do zachowku?

Prawo do zachowku nie przysługuje tymże osobom:
- spadkobiercy, którzy odrzucili spadek
- wszyscy wydziedziczeni w testamencie
- dalsi krewni (zięć, synowa, teściowie)
- osob, które zostały uznane za niegodne dziedziczenia
- małżonek, który pozostaje w separacji w chwili śmierci spadkodawcy
- małżonek, wobec którego spadkodawca wniósł pozew o rozwód z orzeczeniem jego wyłącznej winy
- osoby uprawnione do zachowku, które wcześniej otrzymały od spadkodawcy darowizny o wartości co najmniej równej kwocie należnego im zachowku.

Jak wygląda zapłata i jaka jest kwota zachowku?

Kwota tego roszczenia najczęściej wypłacana jest w gotówce. Wysokość uzależniona jest od części majątku, która przypadałaby spadkobiercy gdyby dziedziczył ustawowo. Jest określona w prawie spadkowym, tj. w art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego. I tak: osobom uprawnionym do zachowku należy się 1/2 przynależnego im udziału. Niepełnoletnie dzieci z kolei (w chwili otwarcia spadku) oraz osoby trwale niezdolne do pracy nabędą 2/3 należnego udziału. Do zapłaty zachowku są zobowiązani inni spadkobiercy bądź osoby, którym spadkodawca zapisał majątek lub jego część. Dla większości spadkobierców otrzymany spadek (w sytuacji kiedy uprawnione osoby zażądają zapłaty zachowku) może stanowić pewien kłopot, bowiem często spadek stanowią nieruchomości lub inne prawa, których nie można łatwo spieniężyć.

Granice wydziedziczenia

Prawo do zachowku przysługuje uprawnionemu ze względu na wyjątkowy, bardzo bliski stosunek rodzinny istniejący pomiędzy nim a spadkodawcą i w zasadzie służy realizacji obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych. Z tych właśnie względów instytucja zachowku a także wynikające z niej uprawnienia dla spadkobierców ustawowych mogą ograniczać zasadę swobody testowania i prawo spadkodawcy do całkowicie dowolnego dysponowania swoim majątkiem pomijając osóby najbliższe.[1] W kodeksie cywilnym przewidziana jest jednak możliwość wydziedziczenia, czyli pozbawienia przez spadkodawcę, jego zstępnych, małżonka lub rodziców uprawnienia do zachowku.

Możliwość wydziedziczenia przez spadkodawcę uprawnionego do zachowku może nastąpić tylko w przewidzianych przez ustawodawcę sytuacjach. Po pierwsze uprawniony do zachowku może zostać wydziedziczony jeżeli w sposób regularny, wbrew woli spadkodawcy postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Inną przyczyną wydziedziczenia może być dopuszczenie się względem spadkodawcy albo którejś z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci. Także uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych może być powodem wydziedziczenia.

Wydziedziczenie będzie jednak nieskuteczne, gdy jego przyczyna nie wynika bezpośrednio z treści testamentu, nawet jeśli w rzeczywistości owa przyczyna wydziedziczenia faktycznie zachodziła. Stąd też tak ważne jest precyzyjne formułowanie treści testamentu. Testator powinien w testmencie szczegółowo opisać przykłady czynności lub zachowania uprawnionego do zachowku bądź ich brak, które w jego ocenie pozbawiają go prawa do udziału w spadku. Testament, który nie zawiera żadnych zarzutów pod adresem uprawnionego do zachowku bądź opisów jego niewdzięcznych postępowań, pomimo że posiada prawidłową formę testamentu notarialnego, nie bedzie stanowić podstawy do skutecznego wydziedziczenia. Posłużenie się przez spadkodawcę jedynie sformułowaniem, że uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełniał obowiązków rodzinnych, bez szczegółowego określenia tych obowiązków, jest niewystarczające.[2]

Ustawodawca ograniczył spadkodawcę ponadto w ten sposób, że odebrał mu możliwość wydziedziczenia uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Wówczas wydziedziczenie zawarte już wcześniej w testamencie będzie bezskuteczne bez względu na formę, w jakiej przebaczenie nastąpiło.[3] Dotyczy to nawet sytuacji, gdy spadkodawca w chwili przebaczenia nie miał zdolności do czynności prawnych, wystarczy bowiem, że miał dostateczne rozeznanie. Spadkobierca wydziedziczony w testamencie, któremu już z innych przyczyn nie służy roszczenie o zachowek, może w celu ochrony innego interesu prawnego - żądać ustalenia, że wydziedziczenie jest bezpodstawne.[4]

Zachowek Wołów i okolice
Zadzwoń! Pomagamy w uzyskaniu zachowku

Dochodzenie zachowku jest czynnością skompilowaną. Z powodu zawiłych i często trudnych do oszacowania roszczeń, dochodzenie zachowku wymaga dużej i wyspecjalizowanej wiedzy prawniczej, sporego nakładu pracy, czasu i środków, koniecznych do ustalenia składników majątku, ich wartości oraz przysługujących praw. Gdy majątek jest naprawdę spory, a zainteresowanych podziałem jest wielu spadkobierców, to wykonanie postępowania spadkowego staje się emocjonującym i wymagającym zadaniem. W takiej sytuacji warto skorzystać z pomocy dobrego prawnika od spraw majątkowych, który pomoże rozwiązać wszelkie spory i zadba w należyty sposób zadba o interesy osób uprawnionych do zachowku.

---

[1] Wyrok SA w Warszawie z 27.10.2009 r., sygn. akt VI ACa 376/09, Legalis
[2] Wyrok SA w Poznaniu z 13.01.2011 r., sygn. akt I ACa 1021/10, Legalis
[3] Uchwała SN – IC z 14.06.1971 r., sygn. akt III CZP 24/71, Legalis
[4] Wyrok SN – IC z 09.12.1974 r., sygn. akt I CR 873/74, Legalis