Zachowek Włoszczowa
Adwokat od zachowku

W chwili śmierci, majątek zmarłego przenoszony jest na współmałżonka oraz dzieci (spadkobierców). Podział majądku spadkodawcy może wtedy nastąpić z mocy ustawy lub na podstawie jego testamentu. Z ustawy, do przekazania spadku w pierwszej kolejności powoływany jest małżonek i dzieci spadkodawcy, którzy dziedziczą w równych częściach. Jednakże w przypadku podziału spadku zgodnie z wolą zmarłego, ujętą w formie testamentu, spadkodawca ma w zasadzie możliwość dowolnego rozporządzania swoim majątkiem. Nie zawsze oznacza to, że została w nim ujęta najbliższa rodzina zmarłego. Z tego powodu, w celu zabezpieczenia interesów jego najbliższych, których nie umieścił w testamencie, funkcjonuje instytucja zachowku. Co to takiego? Komu przysługuje i w jakiej wysokości?

Czym jest zachowek? Jaka jest definicja zachowku?

Zachowek, będący instytucją prawa spadkowego. ma na celu ochronę i zabezpieczenie praw majątkowych osób dotąd najbliższych spadkodawcy, które jednak zostały pominięte w testamencie lub w darowiznach zrealizowanych jeszcze przed śmiercią spadkodawcy. A zatem osób, które z różnych powodów w wystarczający sposób nie uczestniczyły w podziale spadku. Uprawnieni mają wtedy prawo żądać zapłaty od osób, które nabyły prawa do spadku.

Zachowek (definicja) – instytucja prawa spadkowego, mająca na celu ochronę najbliższych osób spadkodawcy przed dowolnym korzystaniem przez niego ze swobody testowania i rozporządzania jeszcze za życia swoim majątkiem w drodze darowizn. Oznacza on wartość wyrażoną w pieniądzu, obliczoną w sposób określony szczegółowo w kodeksie cywilnym. Wartość szacowana jest w oparciu przede wszystkim o wartość aktywów i pasywów spadku oraz niektórych darowizn dokonanych przez spadkodawcę, która musi przypaść osobom uprawnionym do tego roszczenia, należącym do najbliższej rodziny spadkodawcy.

Roszczenie to może zostać pokryte przez powołanie do dziedziczenia (ustawowe lub testamentowe), zapis windykacyjny albo darowiznę, a w wypadku, gdy uprawniony do zachowku nie otrzymał zachowku w takiej postaci, może on żądać od spadkobierców (a w pewnych sytuacjach także od zapisobierców windykacyjnych i obdarowanych) świadczenia pieniężnego służącego uzupełnieniu roszczenia o z a c h o w e k.

Obowiązek zapłaty

Obowiązek zapłaty zachowku powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych. Ratio legis polega tu na wyjściu z założenia, że każdy człowiek w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia chociażby części majątku swym najbliższym. A niejednokrotnie może się zdarzyć, że spadkodawca sporządzając testament pominie takie osoby. Zachowek zabezpiecza interesy osób najbliższych pominiętych przez spadkodawcę w testamencie.

Zachowek Włoszczowa i okolice

Pomagamy w uzyskaniu zachowku, sprawach spadkowych majątkowych i rozwodowych. Zadzwoń.

Jakie są zasady dziedziczenia? Kto jest uprawniony do spadku?

Do spadku z mocy prawa osobami uprawnionymi w pierwszej kolejności są zstępni, to jest dzieci spadkodawcy oraz małżonek, którzy dziedziczą majątek w równych częściach. Należy pamiętać jednak, że część jaka przypada dotychczasowemu małżonkowi nie może być niższa od ¼ całości spadku. Jeżeli brak jest zstępnych, to do spadku mają prawo małżonek oraz jego rodzice. W takiej sytuacji rodzice zmarłego mogą ubiegać się o zachowek.

Kto jest osobą uprawnioną?
Komu przysługuje zachowek?

Art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego definiuje osoby, które są uprawnione do zachowku. Są to zatem wszyscy spadkobiercy, którzy nabywają prawo do spadku z zgodnie z ustawą z grupy pierwszej, a jeżeli brak takowych - spadkobiercy z grupy drugiej Bedą to więc takie osoby:
1. małżonek osoby zmarłej
2. każdy zstępny, czyli kolejni potomkowie tej samej osoby, to jest dzieci, wnuki, prawnuki, itd.
3. rodzice osoby zmarłej, ale tylko w sytuacji gdy brak naturalnych potomków, czyli dzieci spadkodawcy.

Natomiast do grupy zstępnych dzieci prawo spadkowe zalicza:
1. naturalnych potomków zmarłego
2. dzieci, które zostały adoptowane (przysposobione) przez spadkodawcę
3. dzieci przez spadkodawcę uznane jako własne
4. potomstwo pozamałżeńskie spadkodawcy.

Kto nie jest uprawniony do zachowku?
Komu nie przysługuje zachowek?

Prawo do zachowku nie będzie przysługiwać:
- osobom uprawnionym do zachowku, ale już otrzymały od spadkodawcy darowizny o wartości równej lub większej od kwoty należnego im zachowku.
- spadkobiercom odrzucającym spadek
- wszyscy ewentualnie wydziedziczeni w testamencie
- małżonek, pozostający w separacji z chwilą śmierci spadkodawcy
- małżonek, wobec którego testator (zmarły) wniósł pozew o rozwód z orzeczeniem jego wyłącznej winy
- dalsi krewni (zięć, synowa, teściowie)
- osoby uznane przez spadkodawcę za niegodne dziedziczenia

Jaka jest kwota zachowku? Forma zapłaty.

Kwota ta najczęściej wypłacana jest w gotówce. Jej wysokość uzależniona jest od części majątku, która przypadałaby spadkobiercy gdyby dziedziczył ustawowo. Osobom uprawnionym do zachowku należy się 1/2 przynależnego im udziału. Niepełnoletnie dzieci z kolei (w momencie otwarcia spadku) oraz osoby trwale niezdolne do pracy uzyskają 2/3 należnego udziału. Aby poznać szczegóły warto odwołać się do prawa spadkowego, art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego. Do zapłaty tego roszczenia są zobowiązani pozostali spadkobiercy bądź osoby, którym testator zapisał majątek albo jego część. W związku z tym, w sytuacji kiedy uprawnione osoby zażądają zapłaty roszczenia, dla większości spadkobierców otrzymany spadek może stanowić pewien kłopot, bowiem zazwyczaj spadek stanowią nieruchomości lub inne prawa, które trudno jest szybko spieniężyć.

Granice wydziedziczenia

Według ustawodawcy, spadkodawca ma względem swoich najbliższych pewne obowiązki moralne. Urzeczywistnieniem tych obowiązków jest właśnie prawo uprawnionego do zachowku, który przysługuje mu ze względu na szczególny, bardzo bliski stosunek rodzinny istniejący między nim a spadkodawcą. Z tego powodu instytucja zachowku i wynikające z niej uprawnienia dla spadkobierców ustawowych w znaczący sposób ograniczają pełną swobodę testowania, czyli prawo spadkodawcy do całkowicie dowolnego rozporządzania swoim majątkiem po śmierci z pominięciem osób najbliższych.[1] Wobec tego kodeks cywilny przewiduję jednak możliwość wydziedziczenia, czyli mozliwość pozbawienia przez spadkodawcę, jego zstępnych, małżonka lub rodziców uprawnienia do zachowku na ściśle określonych zasadzach.

Spadkodawca ma możliwość wydziedziczenia uprawnionego do zachowku tylko w przewidzianych przez ustawodawcę sytuacjach. Po pierwsze wydziedziczyć można uprawnionego do zachowku, który wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Kolejną przyczyną może być dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci bądź też uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Wydziedziczenie będzie jednak nieskuteczne, gdy jego przyczyna nie wynika bezpośrednio z treści testamentu, nawet jeśli w rzeczywistości owa przyczyna wydziedziczenia faktycznie zachodziła. Stąd też tak ważne jest precyzyjne formułowanie treści testamentu. Testator powinien w testmencie szczegółowo opisać przykłady czynności lub zachowania uprawnionego do zachowku bądź ich brak, które w jego ocenie pozbawiają go prawa do udziału w spadku. Testament, który nie zawiera żadnych zarzutów pod adresem uprawnionego do zachowku bądź opisów jego niewdzięcznych postępowań, pomimo że posiada prawidłową formę testamentu notarialnego, nie bedzie stanowić podstawy do skutecznego wydziedziczenia. Posłużenie się przez spadkodawcę jedynie sformułowaniem, że uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełniał obowiązków rodzinnych, bez szczegółowego określenia tych obowiązków, jest niewystarczające.[2]

Ustawodawca ograniczył spadkodawcę ponadto w ten sposób, że odebrał mu możliwość wydziedziczenia uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Wówczas wydziedziczenie zawarte już wcześniej w testamencie będzie bezskuteczne bez względu na formę, w jakiej przebaczenie nastąpiło.[3] Dotyczy to nawet sytuacji, gdy spadkodawca w chwili przebaczenia nie miał zdolności do czynności prawnych, wystarczy bowiem, że miał dostateczne rozeznanie. Spadkobierca wydziedziczony w testamencie, któremu już z innych przyczyn nie służy roszczenie o zachowek, może w celu ochrony innego interesu prawnego - żądać ustalenia, że wydziedziczenie jest bezpodstawne.[4]

Zachowek Włoszczowa i okolice
Zadzwoń! Pomagamy w uzyskaniu zachowku

Dochodzenie praw do majątku spadkowego jest czynnością wyjątkowo skompilowaną. Ze względu na zawiłe i często trudne do oszacowania roszczenia, dochodzenie zachowku wymaga dużej i wyspecjalizowanej wiedzy prawniczej, sporego nakładu pracy, czasu i środków, koniecznych do ustalenia składników majątku, ich wartości oraz przysługujących praw. W przypadku, gdy majątek testatora jest znaczny, a liczba potencjalnych uczestników podziału jest duża, rzetelne i uczciwe wykonanie postępowania spadkowego staje się emocjonującym i wymagającym zadaniem. W sytuacji, gdy w trakcie postępowania spadkowego pojawiają się sporne kwestie między spadkobiercami, warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika specjalizującego się w sprawach majątkowych.

---

[1] Wyrok SA w Warszawie z 27.10.2009 r., sygn. akt VI ACa 376/09, Legalis
[2] Wyrok SA w Poznaniu z 13.01.2011 r., sygn. akt I ACa 1021/10, Legalis
[3] Uchwała SN – IC z 14.06.1971 r., sygn. akt III CZP 24/71, Legalis
[4] Wyrok SN – IC z 09.12.1974 r., sygn. akt I CR 873/74, Legalis