Zachowek Mierzyn
Adwokat od zachowku

Po śmierci osoby, jej majątek przechodzi na współmałżonka oraz dzieci (spadkobierców). Gdy następuje otwarcie spadku po zmarłym, może może ono nastąpić na podstawie przepisów ustawy lub na podstawie testamentu sporządzonego przez spadkodawcę. W przypadku podziału spadku zgodnie z ustawą, w pierwszej kolejności prawo do dziedziczenia nabywa małżonek oraz dzieci spadkodawcy. Otrzymują oni równą część spadku, po połowie. Natomiast w przypadku testamentu, spadkodawca ma możliwość dysponowania swoim majątkiem, co jednak nie zawsze oznacza, że najbliższa rodzina zostanie w nim uwzględniona. Dlatego, w celu ochrony interesów tych bliskich, którzy nie zostali uwzględnieni w testamencie, istnieje instytucja zachowku.. Co to takiego? Komu przysługuje i w jakiej wysokości?

Czym jest zachowek? Jaka jest definicja zachowku?

Zachowek, będący instytucją prawa spadkowego. ma na celu ochronę i zabezpieczenie praw majątkowych osób dotąd najbliższych spadkodawcy, które jednak zostały pominięte w testamencie lub w darowiznach zrealizowanych jeszcze przed śmiercią spadkodawcy. A zatem osób, które z różnych powodów w wystarczający sposób nie uczestniczyły w podziale spadku. Uprawnieni mają wtedy prawo żądać zapłaty od osób, które nabyły prawa do spadku.

Zachowek (definicja) – instytucja prawa spadkowego, mająca na celu ochronę najbliższych osób spadkodawcy przed dowolnym korzystaniem przez niego ze swobody testowania i rozporządzania jeszcze za życia swoim majątkiem w drodze darowizn. Oznacza on wartość wyrażoną w pieniądzu, obliczoną w sposób określony szczegółowo w kodeksie cywilnym. Wartość szacowana jest w oparciu przede wszystkim o wartość aktywów i pasywów spadku oraz niektórych darowizn dokonanych przez spadkodawcę, która musi przypaść osobom uprawnionym do tego roszczenia, należącym do najbliższej rodziny spadkodawcy.

Roszczenie to może zostać pokryte przez powołanie do dziedziczenia (ustawowe lub testamentowe), zapis windykacyjny albo darowiznę, a w wypadku, gdy uprawniony do zachowku nie otrzymał zachowku w takiej postaci, może on żądać od spadkobierców (a w pewnych sytuacjach także od zapisobierców windykacyjnych i obdarowanych) świadczenia pieniężnego służącego uzupełnieniu roszczenia o z a c h o w e k.

Obowiązek zapłaty

Obowiązek zapłaty zachowku powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych. Ratio legis polega tu na wyjściu z założenia, że każdy człowiek w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia chociażby części majątku swym najbliższym. A niejednokrotnie może się zdarzyć, że spadkodawca sporządzając testament pominie takie osoby. Zachowek zabezpiecza interesy osób najbliższych pominiętych przez spadkodawcę w testamencie.

Zachowek Mierzyn i okolice

Pomagamy w uzyskaniu zachowku, sprawach spadkowych majątkowych i rozwodowych. Zadzwoń.

Zasady dziedziczenia. Uprawnieni do spadku.

Z mocy prawa, czyli z ustawy, osobami które są uprawnione do spadku w pierwszej kolejności są zstępni, a zatem małżonek i dzieci spadkodawcy. Dziedziczą oni majątek w równych częściach z takim zastrzeżeniem, że część jaka przypadnie dotychczasowemu małżonkowi nie może być niższa od ¼ całości spadku. W sytuacji gdy nie ma zstępnych, prawo do spadku nabywa małżonek i jego rodzice. W tym momencie rodzice zmarłego mogą ubiegać się o zachowek.

Komu przysługuje zachowek?
Kto jest osobą uprawnioną?

Artykuł 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego określa szczegółowo osoby, które zostały uprawnione do jego uzyskania. Są to przede wszystkim wszyscy spadkobiercy, którzy nabywają prawo do spadku z zgodnie z ustawą z grupy pierwszej, a w przypdaku ich braku - z grupy drugiej, to jest:
1. każdy zstępny, czyli kolejni potomkowie tej samej osoby, to jest dzieci, wnuki, prawnuki, itd.
2. małżonek osoby zmarłej
3. rodzice osoby zmarłej, ale jedynie w sytuacji gdy brak jest dzieci spadkodawcy.

Z kolei do grupy zstępnych dzieci prawo spadkowe zalicza:
1. wszystkich naturalnych potomków spadkodawcy
2. dzieci, które są przysposobione (adoptowane) przez spadkodawcę
3. dzieci, które zostały uznane przez spadkodawce jako własne
4. wszystkie dzieci pozamałżeńskie spadkodawcy.

Komu nie przysługuje zachowek?
Kto nie jest uprawniony do zachowku?

Osoby, którym nie przysługuje prawo do zachowku:
- dalsi krewni (zięć, synowa, teściowie)
- wydziedziczeni w testamencie
- uznani za niegodnych dziedziczenia
- spadkobiercy, którzy odrzucili spadek
- małżonek będący w separacji w chwili śmierci spadkodawcy
- małżonek, wobec którego spadkodawca wniósł pozew o rozwód z orzeczeniem jego wyłącznej winy
- uprawnieni do zachowku, którzy wcześniej otrzymali od spadkodawcy darowizny o wartości co najmniej równej kwocie należnego im zachowku.

Jaka jest kwota zachowku? Jak przebiega zapłata?

Wysokość tego roszczenia jest określona w prawie spadkowym (art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego), natomiast formą zapłaty najczęściej jest w gotówka. Kwota zapłaty uzależniona jest od części majątku, która przypadałaby spadkobiercy gdyby dziedziczył ustawowo. Osoby, które są uprawnione mają prawo do połowy przynależnego im udziału. Niepełnoletnie dzieci z kolei (w momencie otwarcia spadku) oraz osoby trwale niezdolne do pracy mogą liczyć na 2/3 należnego udziału. Do zapłaty roszczenia o zachowek są zobowiązani inni spadkobiercy bądź osoby, którym spadkodawca zapisał majątek lub jego część. Dla większości spadkobierców otrzymany spadek (w sytuacji kiedy uprawnione osoby zażądają zapłaty zachowku) może stanowić pewien kłopot, bowiem nierzadko spadek stanowią nieruchomości lub inne prawa, które trudno jest szybko spieniężyć.

Granice wydziedziczenia

Ustawodawca zakłada, że spadkodawca posiada względem swoich najbliższych pewne obowiązki moralne, których urzeczywistnieniem jest właśnie prawo uprawnionego do zachowku. Przysługuje mu ono ze względu na wyjątkowo bliski, szczególny stosunek rodzinny istniejący pomiędzy nim a spadkodawcą. Jak wobec tego łatwo zauważyć instytucja zachowku i wynikające z niej uprawnienia dla spadkobierców ustawowych w znaczący sposób ograniczają z tego powodu pełną swobodę testowania. Prawo spadkodawcy do całkowicie dowolnego rozporządzania swoim majątkiem po śmierci z pominięciem osób najbliższych jest zatem mocno ograniczone.[1] Dlatego kodeks cywilny przewiduje możliwość wydziedziczenia, czyli mozliwość pozbawienia przez spadkodawcę, jego zstępnych, małżonka lub rodziców prawa do zachowku w sciśle określonych sytuacjach.

Spadkodawca ma możliwość wydziedziczenia uprawnionego do zachowku tylko w przewidzianych przez ustawodawcę sytuacjach. Po pierwsze wydziedziczyć można uprawnionego do zachowku, który wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Kolejną przyczyną może być dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci bądź też uporczywe niedopełnianie względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.

Wydziedziczenie będzie jednak nieskuteczne, gdy jego przyczyna nie wynika bezpośrednio z treści testamentu, nawet jeśli w rzeczywistości owa przyczyna wydziedziczenia faktycznie zachodziła. Stąd też tak ważne jest precyzyjne formułowanie treści testamentu. Testator powinien w testmencie szczegółowo opisać przykłady czynności lub zachowania uprawnionego do zachowku bądź ich brak, które w jego ocenie pozbawiają go prawa do udziału w spadku. Testament, który nie zawiera żadnych zarzutów pod adresem uprawnionego do zachowku bądź opisów jego niewdzięcznych postępowań, pomimo że posiada prawidłową formę testamentu notarialnego, nie bedzie stanowić podstawy do skutecznego wydziedziczenia. Posłużenie się przez spadkodawcę jedynie sformułowaniem, że uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełniał obowiązków rodzinnych, bez szczegółowego określenia tych obowiązków, jest niewystarczające.[2]

Spadkodawca został ponadto ograniczony przez ustawodawcę w ten sposób, że odebrał mu możliwość wydziedziczenia uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Wówczas wydziedziczenie, które soztało już wcześniej zawarte w testamencie będzie bezskuteczne. Przy czym nie jest istotne w jakiej formie przebaczenie nastąpiło.[3] Dotyczy to nawet sytuacji, gdy spadkodawca w chwili przebaczenia nie miał zdolności do czynności prawnych, wystarczy bowiem, że miał dostateczne rozeznanie. Spadkobierca wydziedziczony w testamencie, któremu już z innych przyczyn nie służy roszczenie o zachowek, w celu ochrony innego interesu prawnego może żądać ustalenia, że wydziedziczenie jest bezpodstawne.[4]

Zachowek Mierzyn i okolice
Zadzwoń! Pomagamy w uzyskaniu zachowku

Dochodzenie praw do majątku spadkowego jest czynnością wyjątkowo skompilowaną. Ze względu na zawiłe i często trudne do oszacowania roszczenia, dochodzenie zachowku wymaga dużej i wyspecjalizowanej wiedzy prawniczej, sporego nakładu pracy, czasu i środków, koniecznych do ustalenia składników majątku, ich wartości oraz przysługujących praw. W przypadku, gdy majątek testatora jest znaczny, a liczba potencjalnych uczestników podziału jest duża, rzetelne i uczciwe wykonanie postępowania spadkowego staje się emocjonującym i wymagającym zadaniem. W sytuacji, gdy w trakcie postępowania spadkowego pojawiają się sporne kwestie między spadkobiercami, warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika specjalizującego się w sprawach majątkowych.

---

[1] Wyrok SA w Warszawie z 27.10.2009 r., sygn. akt VI ACa 376/09, Legalis
[2] Wyrok SA w Poznaniu z 13.01.2011 r., sygn. akt I ACa 1021/10, Legalis
[3] Uchwała SN – IC z 14.06.1971 r., sygn. akt III CZP 24/71, Legalis
[4] Wyrok SN – IC z 09.12.1974 r., sygn. akt I CR 873/74, Legalis