Zachowek Kielce
Adwokat od zachowku

Z chwilą śmierci, majątek zmarłego przechodzi na współmałżonka i dzieci (spadkobierców). Do otwarcia spadku dochodzi na mocy ustawy lub testamentu. Z ustawy, do spadku w pierwszej kolejności powoływany jest małżonek i dzieci spadkodawcy, którzy dziedziczą w równych częściach. W testamencie spadkodawca rozporządza swoim majątkiem. Nie zawsze oznacza to, że ujął w nim najbliższą rodzinę. Z tego powodu, celem zabezpieczenia interesów jego bliskich, których nie umieścił w testamencie powstała instytucja zachowku. Co to takiego? Komu przysługuje i w jakiej wysokości?

Czym jest zachowek? Jaka jest definicja zachowku?

Zachowek, będący instytucją prawa spadkowego. ma na celu ochronę i zabezpieczenie praw majątkowych osób dotąd najbliższych spadkodawcy, które jednak zostały pominięte w testamencie lub w darowiznach zrealizowanych jeszcze przed śmiercią spadkodawcy. A zatem osób, które z różnych powodów w wystarczający sposób nie uczestniczyły w podziale spadku. Uprawnieni mają wtedy prawo żądać zapłaty od osób, które nabyły prawa do spadku.

Zachowek (definicja) – instytucja prawa spadkowego, mająca na celu ochronę najbliższych osób spadkodawcy przed dowolnym korzystaniem przez niego ze swobody testowania i rozporządzania jeszcze za życia swoim majątkiem w drodze darowizn. Oznacza on wartość wyrażoną w pieniądzu, obliczoną w sposób określony szczegółowo w kodeksie cywilnym. Wartość szacowana jest w oparciu przede wszystkim o wartość aktywów i pasywów spadku oraz niektórych darowizn dokonanych przez spadkodawcę, która musi przypaść osobom uprawnionym do tego roszczenia, należącym do najbliższej rodziny spadkodawcy.

Roszczenie to może zostać pokryte przez powołanie do dziedziczenia (ustawowe lub testamentowe), zapis windykacyjny albo darowiznę, a w wypadku, gdy uprawniony do zachowku nie otrzymał zachowku w takiej postaci, może on żądać od spadkobierców (a w pewnych sytuacjach także od zapisobierców windykacyjnych i obdarowanych) świadczenia pieniężnego służącego uzupełnieniu roszczenia o z a c h o w e k.

Obowiązek zapłaty

Obowiązek zapłaty zachowku powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych. Ratio legis polega tu na wyjściu z założenia, że każdy człowiek w razie śmierci ma moralny obowiązek pozostawienia chociażby części majątku swym najbliższym. A niejednokrotnie może się zdarzyć, że spadkodawca sporządzając testament pominie takie osoby. Zachowek zabezpiecza interesy osób najbliższych pominiętych przez spadkodawcę w testamencie.

Zachowek Kielce i okolice

Pomagamy w uzyskaniu zachowku, sprawach spadkowych majątkowych i rozwodowych. Zadzwoń.

Zasady dziedziczenia. Kto jest uprawniony do spadku?

Ustawowo, czyli z mocy prawa w pierwszej kolejności osobami uprawnionymi do spadku są zstępni. Są to dzieci spadkodawcy i jego małżonek. Dziedziczą majątek spadkowy w równych częściach. Pamiętać jednak należy, że część jaka przypada małżonkowi nie może być niższa od ¼ całości spadku. Jeżeli brak jest zstępnych, to wtedy do spadku mają prawo małżonek i jego rodzice. Natomiast rodzice zmarłego mają prawo w takiej sytuacji ubiegać się o zachowek.

Komu przysługuje zachowek?
Kto jest osobą uprawnioną?

Osoby, które zostały uprawnione do jego uzyskania są szczegółowo wymienione w art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego. Są to przede wszystkim wszyscy spadkobiercy, którzy są powołani do spadku z zgodnie z ustawą z grupy pierwszej oraz w przypdaku ich braku z grupy drugiej, czyli:
1. wszyscy zstępni, czyli kolejni potomkowie tej samej osoby - dzieci, wnuki, prawnuki itd.
2. małżonek zmarłego
3. rodzice spadkodawcy, ale w sytuacji braku dzieci spadkodawcy.

Natomiast na podstawie prawa spadkowego, do grupy zstępnych dzieci zalicza się:
1. wszyscy naturalni potomkowie spadkodawcy
2. dzieci przysposobione (adoptowane) przez spadkodawcę
3. dzieci, które zostały uznane przez spadkodawce jako własne
4. dzieci pozamałżeńskie spadkodawcy.

Kto nie jest uprawniony do zachowku?
Komu nie przysługuje zachowek?

Prawo do zachowku nie będzie przysługiwać:
- osobom uprawnionym do zachowku, ale już otrzymały od spadkodawcy darowizny o wartości równej lub większej od kwoty należnego im zachowku.
- spadkobiercom odrzucającym spadek
- wszyscy ewentualnie wydziedziczeni w testamencie
- małżonek, pozostający w separacji z chwilą śmierci spadkodawcy
- małżonek, wobec którego testator (zmarły) wniósł pozew o rozwód z orzeczeniem jego wyłącznej winy
- dalsi krewni (zięć, synowa, teściowie)
- osoby uznane przez spadkodawcę za niegodne dziedziczenia

Jak wygląda zapłata i jaka jest kwota zachowku?

Kwota tego roszczenia najczęściej wypłacana jest w gotówce. Wysokość uzależniona jest od części majątku, która przypadałaby spadkobiercy gdyby dziedziczył ustawowo. Jest określona w prawie spadkowym, tj. w art. 991 par. 1 Kodeksu Cywilnego. I tak: osobom uprawnionym do zachowku należy się 1/2 przynależnego im udziału. Niepełnoletnie dzieci z kolei (w chwili otwarcia spadku) oraz osoby trwale niezdolne do pracy nabędą 2/3 należnego udziału. Do zapłaty zachowku są zobowiązani inni spadkobiercy bądź osoby, którym spadkodawca zapisał majątek lub jego część. Dla większości spadkobierców otrzymany spadek (w sytuacji kiedy uprawnione osoby zażądają zapłaty zachowku) może stanowić pewien kłopot, bowiem często spadek stanowią nieruchomości lub inne prawa, których nie można łatwo spieniężyć.

Granice wydziedziczenia

Prawo do zachowku przysługuje uprawnionemu ze względu na wyjątkowy, bardzo bliski stosunek rodzinny istniejący pomiędzy nim a spadkodawcą i w zasadzie służy realizacji obowiązków moralnych, jakie spadkodawca ma wobec swoich najbliższych. Z tych właśnie względów instytucja zachowku a także wynikające z niej uprawnienia dla spadkobierców ustawowych mogą ograniczać zasadę swobody testowania i prawo spadkodawcy do całkowicie dowolnego dysponowania swoim majątkiem pomijając osóby najbliższe.[1] W kodeksie cywilnym przewidziana jest jednak możliwość wydziedziczenia, czyli pozbawienia przez spadkodawcę, jego zstępnych, małżonka lub rodziców uprawnienia do zachowku.

Trzeba pamiętać, że spadkodawca ma możliwość wydziedziczenia uprawnionego tylko w kreślonych przez ustawodawcę sytuacjach. Przede wszystkim wydziedziczyć można uprawnionego do zachowku, który wbrew woli spadkodawcy uporczywie postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego. Następnym powodem wydziedziczenia może być dopuszczenie się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, a także regularne niedopełnianie obowiązków rodzinnych względem spadkodawcy.

Wydziedziczenie będzie jednak nieskuteczne, gdy jego przyczyna nie wynika bezpośrednio z treści testamentu, nawet jeśli w rzeczywistości owa przyczyna wydziedziczenia faktycznie zachodziła. Stąd też tak ważne jest precyzyjne formułowanie treści testamentu. Testator powinien w testmencie szczegółowo opisać przykłady czynności lub zachowania uprawnionego do zachowku bądź ich brak, które w jego ocenie pozbawiają go prawa do udziału w spadku. Testament, który nie zawiera żadnych zarzutów pod adresem uprawnionego do zachowku bądź opisów jego niewdzięcznych postępowań, pomimo że posiada prawidłową formę testamentu notarialnego, nie bedzie stanowić podstawy do skutecznego wydziedziczenia. Posłużenie się przez spadkodawcę jedynie sformułowaniem, że uprawniony do zachowku uporczywie nie dopełniał obowiązków rodzinnych, bez szczegółowego określenia tych obowiązków, jest niewystarczające.[2]

Spadkodawca został ponadto ograniczony przez ustawodawcę w ten sposób, że odebrał mu możliwość wydziedziczenia uprawnionego do zachowku, jeżeli mu przebaczył. Wówczas wydziedziczenie, które soztało już wcześniej zawarte w testamencie będzie bezskuteczne. Przy czym nie jest istotne w jakiej formie przebaczenie nastąpiło.[3] Dotyczy to nawet sytuacji, gdy spadkodawca w chwili przebaczenia nie miał zdolności do czynności prawnych, wystarczy bowiem, że miał dostateczne rozeznanie. Spadkobierca wydziedziczony w testamencie, któremu już z innych przyczyn nie służy roszczenie o zachowek, w celu ochrony innego interesu prawnego może żądać ustalenia, że wydziedziczenie jest bezpodstawne.[4]

Zachowek Kielce i okolice
Zadzwoń! Pomagamy w uzyskaniu zachowku

Dochodzenie praw do majątku spadkowego jest czynnością wyjątkowo skompilowaną. Ze względu na zawiłe i często trudne do oszacowania roszczenia, dochodzenie zachowku wymaga dużej i wyspecjalizowanej wiedzy prawniczej, sporego nakładu pracy, czasu i środków, koniecznych do ustalenia składników majątku, ich wartości oraz przysługujących praw. W przypadku, gdy majątek testatora jest znaczny, a liczba potencjalnych uczestników podziału jest duża, rzetelne i uczciwe wykonanie postępowania spadkowego staje się emocjonującym i wymagającym zadaniem. W sytuacji, gdy w trakcie postępowania spadkowego pojawiają się sporne kwestie między spadkobiercami, warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika specjalizującego się w sprawach majątkowych.

---

[1] Wyrok SA w Warszawie z 27.10.2009 r., sygn. akt VI ACa 376/09, Legalis
[2] Wyrok SA w Poznaniu z 13.01.2011 r., sygn. akt I ACa 1021/10, Legalis
[3] Uchwała SN – IC z 14.06.1971 r., sygn. akt III CZP 24/71, Legalis
[4] Wyrok SN – IC z 09.12.1974 r., sygn. akt I CR 873/74, Legalis